Y cứ theo kinh điển ghi chép thì ban đầu chỉ có mười sáu vị La-hán. Ngày nay, chúng ta thường nói mười tám vị La-hán là do sau khi Phật giáo truyền vào Trung Quốc được thêm vào hai vị. Ðiểm này chúng tôi sẽ bàn lại ở phần sau.
Mười sáu vị La-hán xuất hiện sớm nhất trong Pháp trụ ký [1], quyển kinh thư do vị đại A-la-hán Nan-đề-mật-đa-la (Hán dịch là Khánh Hữu) nói tại Srilanka. Dưới đây, tôi xin nói sơ lược về nội dung Pháp trụ ký:
Sau khi đức Phật Niết-bàn tám trăm năm, tại nước Sư Tử (nay là thủ đô của Srilanka) có một vị La-hán tên Nan-đề-mật-đa-la đạo hạnh trang nghiêm, biện tài vô ngại, có thể lý giải tất cả các nghi vấn để mọi người được an vui. Vì thế, nhân dân trong nước đó rất tôn kính ngài.
Nhưng một hôm, ngài nói với mọi người:
- Này các vị! Trách nhiệm hoằng dương Phật pháp ở thế gian của tôi đã tạm xong, không bao lâu nữa tôi sẽ xa các vị. Ai có thắc mắc gì thì cứ hỏi, tôi sẽ giải đáp cho.
Nghe vậy, ai cũng thương tiếc, tủi khóc sụt sùi. Thấy thế, ngài an ủi:
- Này các vị! Vạn sự vạn vật trên đời có sanh ắt có diệt, có hợp ắt có tan, chẳng vật gì thường trụ cả, xin chớ quá bi thương. Chỉ cần các vị nương theo Phật pháp tu hành thì tự nhiên sẽ có kết quả. Tôi có sống trên đời này hay không cũng có gì khác đâu!
Nghe ngài nói, lúc này họ mới chịu nín khóc, hỏi:
- Thưa tôn giả! Ngài sắp xa chúng con rồi, không biết còn có vị La-hán nào tiếp tục lưu lại thế gian không?
- À, đương nhiên là có! Cách đây tám trăm năm, trước lúc đức Thế Tôn sắp niết-bàn, Ngài đã đem chánh pháp vi diệu phó chúc cho mười sáu vị La-hán cùng với đệ tử của họ, bảo họ tiếp tục lưu lại nhân gian, dốc sức hộ trì hoằng dương để Phật pháp được trường tồn mãi trên thế gian.
- Thưa tôn giả! Ðó là mười sáu vị La-hán nào? - Mọi người thúc giục hỏi.
Thấy thế, Nan-đề-mật-đa-la nêu rõ danh tánh và trú xứ của mười sáu vị La-hán. Ngài nói:
01- Tân Nộ La Bạt La Nọa Xà (còn gọi là Tân-nầu-lô-phả-la-đọa)
- Vị Tôn giả này trú tại Tây-cù-đà-ni Châu.
02- Ca Nặc Ca Phạt Sa
- Vị Tôn giả này trú tại nước Ca-thấp-di-la.
03- Ca Nặc Ca Ly Nọa Xà
- Vị Tôn giả này trú tại Ðông Thắng Thần Châu.
04- Tô Tần Đà
- Vị Tôn giả này trú tại Bắc-câu-lô Châu.
05- Nặc Cự La,
- Vị Tôn giả này trú tại Nam Thiệm-bộ Châu.
6. Bạt-đà-la,
- Vị Tôn giả này trú tại Ðam-một-la Châu.
07- Ca Lý Ca,
- Vị Tôn giả này trú tại Tăng-già-trà Châu.
08- Phạt Xà La Phất Đa La,
- Vị Tôn giả này trú tại Bát-thích-noa Châu.
09- Thú Bát Ca,
- Vị Tôn giả này trú tại núi Hương Túy
10- Bán Thác Ca,
- Vị Tôn giả này trú ở cõi trời Ðao-lợi.
11- La Hỗ La,
- Vị Tôn giả này trú tại Tất-lợi-dương-cù Châu.
12- Na Già Tê Na,
- Vị Tôn giả này trú tại núi Bán-độ-ba.
13- Nhân Yết Đà,
- Vị Tôn giả này trú tại núi Quảng Hiếp.
14- Phạt Na Bà Tư,
- Vị Tôn giả này trú tại núi Khả Trụ.
15- A Thị Đa,
- Vị Tôn giả này trú tại Thứu Phong.
16- Chú Trà Bán Thác Ca,
- Vị Tôn giả này trú tại núi Trì Trục.
Có người hiếu kỳ hỏi:
- Thưa tôn giả! Nhưng sao tám trăm năm nay không ai thấy hình dáng các Ngài?
- Mười sáu vị đại A-la-hán này cùng chư đệ tử thường tham dự pháp hội khắp các tự viện. Có điều, khi các ngài quang lâm, toàn bộ cách ăn mặc giống hệt như người thường nên hàng phàm phu mắt thịt chúng ta không biết các ngài là đại A-la-hán đó thôi. - Nan-đề-mật-đa-la đáp.
- Thưa ngài, đến khi nào thì mười sáu vị La-hán ấy mới xa thế giới của chúng con?- Mọi người khẩn thiết hỏi.
- Mười sáu vị La-hán phải ở mãi đến khi nào thọ mạng con người sống đến bảy mươi ngàn tuổi, khi Phật pháp đã hưng thịnh ở nhân gian thì các Ngài mới ra đi. Lúc ấy, mười sáu vị La-hán sẽ vân tập lại một chỗ, vận thần thông dùng kim ngân, trân châu, lưu ly, pha lê, xa cừ, mã não, san hô, hổ phách các món bảo vật của thế gian kiến tạo một bảo tháp, rồi thỉnh Xá-lợi của Phật an trí vào bên trong. Sau đó, các ngài cùng chúng đệ tử bay lên hư không nhiễu quanh tháp, xưng tán Như lai, rải các thứ hương thơm, hoa báu cúng dường rồi thưa với đức Phật: "Bạch đức Thế Tôn! Nhiệm vụ Ngài giao, chúng con đã hoàn thành viên mãn. Bây giờ, chúng con muốn chuyển sanh đến quốc độ khác để hoằng dương Phật pháp". Nói xong, các ngài dùng chơn hỏa tam muội thiêu thân giữa hư không, nhục thân cháy không còn mảy may. - Nan-đề-mật-đa-la tận tình trình bày để mọi người hiểu rõ việc lưu lại thế gian của mười sáu vị La-hán.