Anh Hai Còn- Phạm Văn Còn-Phạm Văn Thông là dân Vĩnh Long. Anh là bộ đội, bị ở tù nhiều nơi, nơi nào cũng "chọn cửa tử" thay vì "cửa sinh". Nhờ vậy mà anh không chết vì theo anh đi đánh giặc hay ở tù mà sợ chết là dễ chết lắm.
Anh Bảy Câu (Võ Ngọc An) lúc còn làm Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin thành phố đèo một ông khách tới giới thiệu với tôi: "Đây là anh Hai Còn, một cựu tù chính trị đã từng tham quan cả chục nhà tù như khám giam Trà Vinh là quê nhà, khám Vĩnh Long, rồi khám Tân Hiệp (Biên Hòa), Phú Lợi, Thủ Đức, Chí Hòa, Phú Quốc và sau cùng là Côn Đảo. Ở đâu anh Hai Còn cũng luôn trong tư thế sẵn sàng vượt ngục. Có khi thành công, có khi thất bại. Thành công là vụ khám phá Tân Hiệp ngày 2.12.1956, trong số tù chạy thoát vào khu giải phóng, có nhà văn Lý Văn Sâm mà anh quen trong thời gian nằm vùng dưới trào nhà Ngô...".
Trong khi anh Bảy Câu giới thiệu, tôi lặng lẽ ngắm ông khách mới gặp lần đầu. Ông Hai Còn có vẻ là một lão nông tri điền với mái tóc hớt cao đã chớm bạc, vầng trán nhăn nheo, lông mày bên cao bên thấp, mũi hỉnh, khuôn mặt dài, nhìn chung là dáng người khắc khổ nhưng cương quyết. Tôi chợt ngắt lời anh Bảy Câu:
- Đã phá khám chạy vô Chiến khu Đ. Rồi, sao lại để bị bắt lại ?
Bảy Câu cười:
- Đừng nóng! Chuyện còn dài mà! Là người vùng sông nước miền Tây, anh Hai Còn tự thấy mình không thoải mái nơi chiến trường rừng núi miền Đông nên xin chuyển về quê nhà tham gia chiến đấu trong quân đội giáo phái chống Mỹ-Diệm, đó là Tiểu đoàn Hòa Hảo Trần Hưng Đạo. Năm 1958, anh Hai Còn lại bị bắt đưa lên Trung tâm cải huấn Phú Lợi. Tại Phú Lợi, chẳng những anh Hai Còn không coi thằng ác ôn trung sĩ Lợi ra cái thá gì mà còn dám mắng thiếu tướng Nguyễn Văn Là là "Việt gian thú tính" để sau đó bị bọn trật tự đánh hội đồng chết đi sống lại. Cũng do ngon lành như vậy mà Hai Còn được tướng Là gọi là Cọp Phú Lợi.
Tôi lại nhìn ông khách. Suốt 15 phút anh Bảy Câu độc diễn, ông Hai
Còn chỉ ngồi yên, tay cầm quyển vở học trò trăm trang cuộn tròn, kẹp giữa
hai đùi.
Cọp Phú Lợi, sao không thấy chút nào nanh vuốt của chúa sơn lâm trong ông già nhà nông này? Đúng là "tri nhân, tri diện, bất tri tâm". Tôi thầm nghĩ.
Anh Bảy Câu kể tiếp:
- Sau đó Tòa án binh Sài Gòn kêu án Hai Còn 10 năm khổ sai, đày ra Côn Đảo với hai trọng tội: theo Việt cộng chỉ huy quân giáo phái Hòa Hảo với chức Tiểu đoàn phó và tội phá rối trị an trong tù. Ra Côn Đảo với biệt danh do tướng Công an Nguyễn Văn Là đặt là Cọp Phú Lợi, anh Hai Còn càng bị bọn cai tù và trật tự nắn gân nhiều trận kinh hồn nhưng với ý chí bất khuất, anh Hai Còn đều vượt qua được và cuối cùng đã trở thành người hùng trong tâm tư tên chúa đảo Long.
Anh Bảy Câu kết thúc bài giới thiệu bất thành văn với lời khuyến khích :
- Đây là một pho tiểu thuyết tư liệu kháng chiến chống Mỹ cho nhà văn đó. Hãy giúp anh Hai Còn giùm tôi!
Giờ tới phiên ông khách lên tiếng:
- Trong khi rảnh rỗi, tôi có ghi lại những giai đoạn đáng ghi nhớ trong các chuyến đi tù, ở Vĩnh Long, ở Tân Hiệp, vụ phá khám chạy vô rừng Châu Thành, Biên Hòa, rồi vụ bị bắt lại đưa lên căng Phú Lợi với vụ thảm sát ghê rợn. Sau cùng là những năm nằm ngoài đảo.
Vừa nói anh Hai Còn vừa trao cho tôi quyển tập trăm trang ghi chi chit những chữ ngoằn ngoèo:
- Xin anh chịu khó đọc và nếu thấy được thì viết lại cho gọn giùm tôi.
Tôi nhận bản thảo, hứa sẽ đọc và nếu thấy được sẽ viết thành tiểu thuyết giúp anh.
Anh Hai Còn tên thật là Phạm Văn Còn (về sau trong chiến đấu lấy tên giả là Phạm Văn Thông), sinh năm 1928 tại làng Hòa Bình, huyện Trà Ôn, nay là Vĩnh Long. Trong bài này, chúng tôi giới thiệu cách sống tràn đầy khí tiết của người tù bất khuất Hai Còn ngoài đảo.
Trong thời gian.nằm khám Chí Hòa chờ ngày ra đảo, Hai Còn quyết tâm học nghề thêu để giết thì giờ. Sinh viên Lê Quang Vịnh cũng nằm Chí Hòa chờ ngày ra đảo. Anh dạy học cho anh em cùng Phòng A. Trong số học trò của Vịnh có Ba Minh là bạn đồng hương của Hai Còn. Ba Minh vốn ít học nên hăng hái học văn hóa và chính trị mà anh thấy quí nhất trong đời.
Thấy Hai Còn chỉ mê có món thêu, Ba Minh trách:
- Thêu là thứ công việc của đàn bà, đâu phải chuyện đàn ông. Sao anh không nhân lúc này mà học như anh em? Trình độ chữ nghĩa của anh đâu phải là cao?
Hai Còn chỉ lên đầu:
- Biết chuyện thêu đan là của nữ giới, nhưng mình muốn nhờ nó mà giải trí trong lúc này. Hễ thấy chữ là mình đau đầu, chóng mặt...
Đó là Hai Còn nói cho qua chuyện, thật tâm anh tính trong 10 năm Côn Đảo, anh sẽ phải làm một cái gì đó chứ không bỏ phí thời gian. Suy nghĩ mà anh mới tìm được điều mình mong muốn. Anh nhớ có một họa sĩ lấy máu mình vẽ ảnh Bác Hồ trong chín năm kháng Pháp thì tại sao anh không thể thêu được ảnh Bác Hồ trong những năm trong tù?
Nhưng thiện chí của anh bị nhiều bạn tù hiểu lầm, vì trong thời điểm đó bọn thầy chú ở Chí Hòa khuyến khích tù thêu theo các mẫu mã mà chúng thầu bán ra ngoài kiếm tiền xài vặt. Nhiều người tù túng tiền đã hưởng ứng đề nghị đó. Hai Còn học thêu trong lúc đó bị hiểu lầm là phải. Nhưng anh chỉ cười "hồn ai nấy giữ”.
Vừa rời bến tàu Côn Đảo, 250 tù chính trị và tù binh bị tiếp đón bằng một trận mưa roi mây và dùi cui.
- Phạm Văn Thông, bước tới.
Hai Còn ôm bọc quần áo bước ra theo lệnh.
Tên giám thị lõ mắt nhìn anh từ đầu tới chân:
- Mầy là Cọp Phú Lợi hả? Ra đây, chúng tao biến mầy từ cọp thành con mèo. Nên nhớ đây là Côn Đảo chứ không phải là Phú Lợi đâu nghe mậy !
Nói chưa dứt, hắn co chân tống mạnh vào bụng Hai Còn khiến anh té chúi nhũi, hai bàn tay đập xuống mặt đường. Dù đau điếng, anh vẫn phải cố gắng gượng đứng dậy và chạy theo đoàn tù để tránh những ngọn đòn thù dã man.
Ngay ngày đầu, thầy chú đã nhốt riêng “Cọp Phú Lợi" vô khám tử hình gồm cánh Bình Xuyên của Bảy Viễn đã nổ súng chống nhà Ngô vào cuối tháng 4.1955. Lần đầu tiên Hai Còn biết dân giang hồ Bình Xuyên và đám chính khứa xôi thịt Hồ Hữu Tường, Trần Văn Ân, Trịnh Khánh Vàng, thiếu tướng Cao Đài Nguyễn Văn Thành... Khoảng trên chục mạng, tất cả đều bị xiềng lòi tói bự cỡ cườm tay. Giằn mặt “Cọp Phú Lợi" bằng cách nhốt trong Phòng 3 giam những kẻ mang án tử hình trong bốn tháng. Hai Còn tức lắm vì anh chỉ mang án 10 năm tù khổ sai.
Vừa chuyển phòng, anh lại bị thử thách một trận ác liệt khác. Hai tay sai thân tín của chúa đảo trung tá Vệ là giám thị Khương và Long, hàng ngày kiếm chuyện hành hạ anh em tù nhân. Tại chuồng cọp, Hai Còn càng căm thù khi hai tên này chơi trò khốn kiếp như hỏi tù có biết hút thuốc lào không. Trả lời không biết, bị đánh 10 roi. Người khác thấy sợ quá, đành chịu rít thuốc lào theo lệnh chúng để sặc tới ói máu. Vậy mà hai thằng quỉ sứ đó cười lăn cười lộn như điên. Còn chuyện này mới dễ giận. Một đêm có anh tù ở chuồng cọp ngáp lớn. Thầy chú xách dùi cui chạy tới la hét:
- Thằng nào vừa ngáp lớn đó?
Anh tù sợ quá nín khe. Vậy là tất cả anh em trong chuồng cọp bị chúng lôi ra đánh mỗi người 30 roi, trong đó có Hai Còn. Anh phẫn nộ nhưng suy nghĩ chín chắn: "Chưa phải lúc, nhưng nhất định phải giết một trong hai thằng ác ôn này. Thằng Khương hoặc thằng Long. Hãy chờ thời cơ tới là mạng đổi mạng".
Một sự kiện cực kỳ bi thương càng khiến Hai Còn nôn nóng chờ ngày mạng đổi mạng. Chính cha anh là ông Phạm Văn Thà đã gửi thầy chú bánh thuốc rê và giấy quyến, nhờ trao cho đám tù trong chuồng cọp. Tên giám thị hét tướng lên:
- Đù mẹ tiếp tế cho bọn cứng đầu cứng cổ hả? Thằng nào trong nầy là con mầy?
Nó vứt bánh thuốc vào sọt giấy. Tức thì bọn ác ôn đánh té nhào ông già xuống đất. Lần này thì dứt khoát không đội trời chung với thằng Long rồi. Chính hắn đã chỉ huy bọn lâu la đánh đập ông già anh.
Dịp may tới. Nửa đêm cửa chuồng cọp mở. Lính gọi:
- Phạm Văn Thông! Theo tao!
Hắn đưa Hai Còn vô phòng giám thị Long. Vừa vô tới nơi, anh bị đạp té sấp xuống nền gạch. Nhổm dậy thì thấy bốn bề có bốn thằng đô con trấn bốn góc. Biết mình sắp bị bề hội đồng, anh cố hết sức bình tĩnh để đối phó. Chúng kiếm chuyện tố cáo anh lãnh đạo các cuộc đấu tranh chống khổ sai ở Cỏ Ống, chống lấy san hô ở Lò Vôi, chống ra khơi đánh cá ở Sở Lưới...
Hai Còn cố dịu giọng phân trân:
- Các ông giam tôi trong chuồng cọp, cách ly mọi nơi, làm sao tôi lãnh đạo đấu tranh cùng lúc ba, bốn nơi các ông vừa kể.
- Mầy đứng có già hàm. Hồ sơ ghi rõ mầy chuyên môn xách động đấu tranh ở căng Phú Lợi. Chính mầy cầm đầu chứ không ai khác.
Tới đây, máu nóng Hai Còn vụt nổi lên:
- Tôi là người chứ không thần thánh có ba đầu sáu tay, một lúc chỉ huy ba nơi. Các ông muốn đánh đập, thì cứ đánh đập chớ đừng bịa chuyện kỳ cục như vậy.
Một thằng hét lên:
- Mầy khiêu khích chúng tao hả? Vậy thì đây, thử sức chịu đòn nghe con !
Tức thì cả bốn tên xông tới. Hai Còn chỉ tránh né, vừa té vừa lăn theo thế võ tự vệ, hai cánh tay cố che những chỗ hiểm như đầu, ngực và hạ bộ.
Anh đang sắp sửa đút hơi thì giám thị Long xuất hiện. Hắn hét to cho bốn tên đồ tể ngừng tay để đóng vai đại ca hay vai ông thiện trước tên tù chết chưa chôn:
- Tôi biểu chúng nó dượt sơ vài miếng võ thôi, không dè chúng chơi thẳng tay. Sao, anh thấy trong mình thế nào, có đủ sức để mình nói chuyện tử tế với nhau không?
Hai Còn gắng gượng thở khí công cho điều hòa khí huyết. Các khớp
xương kêu răng rắc như rã rời. Dù vậy, anh cố tập trung tinh thần nhìn Long với ánh mắt đầy căm thù. Im lặng và khinh bỉ, nhưng Long không biết hay vờ không biết.
- Anh chịu khai chưa? Hễ khai thì tôi cho anh tận hưởng những ân huệ dành cho người chịu cải huấn...
Hai Còn phun nước miếng cùng một bụm máu vào mặt Long. Nhưng khoảng cách quá xa, hơi sức anh đã mỏn, bụm máu không bay tới đúng mục tiêu. Vả lại tên Long đã giữ ý nên lùi lại tránh bụm máu căm thù. Hắn cười lạt, thọc tay túi quần tìm thuốc hút. Cố làm ra vẻ tỉnh nhưng bàn tay hắn run run, quẹt ba lần mới cháy diêm quẹt. Trong khi hắn hít hơi thuốc thơm, Hai Còn quyết đem hết sức bình sinh bất thần đá vô ngực tên giám thị. Theo thói quen nghề võ, vừa tung cước, anh vừa hét "chết". Một tiếng “hự” vang lên tiếp theo. Nếu đá trong lúc bình thường thì cú đá ấy có thể chết người nếu đúng hiểm huyệt. Nhưng lúc đó Hai Còn chỉ còn một phần trăm công lực nên cú đá không độc. Tuy vậy, Long cũng chới với, té văng vô vách. Điếu thuốc lá Salem mới hít một hơi đã rơi xuống sàn. Hắn xoa vai, mặt nhăn nhó.
Hai Còn nhìn theo, biết mình không hạ đúng chỗ nhược và tin chắc rằng mình sẽ chết, thay vì nó chết. Anh bình tĩnh chờ thái độ của thằng Long.
Nghe tiếng động trong phòng, bốn thằng vệ sĩ đẩy cửa xông vào, nhưng Long khoát tay cho chúng lui ra. Hắn lê chân từng bước tới bàn buya-rô ngồi xuống, tay vẫn xoa nơi vai bị trúng vớt cú đá của Hai Còn. Một lúc thật lâu, Long mới nói:
- Đù mẹ, mầy muốn giết tao hả?
Hai Còn lựa lời:
- Chắc ông giám thị đau lắm?
- Đau thấy mẹ chứ sao không đau ! Bộ trâu bò sao không đau?
Hai Còn bật cười. Long trợn trừng:
- Tại sao mầy cười ?
- Thưa sếp, tôi cười vì tôi khám phá ra một điều thú vị. Hóa ra các sếp cũng biết đau như bọn tù chúng tôi. Vậy mà hồi nào tới giờ, chúng tôi nghĩ các giám thị, thầy chú không hề biết đau nên mới thẳng tay hành hạ những kẻ vô phước, vô phần rơi vào khám tối. Chúng tôi bi đánh đau lắm chứ nhưng còn xấu số hơn trâu bò, vì chúng nó còn được quyền rống lên khi đau...
Long nhìn Hai Còn không chớp, gật gù:
- Mầy biết ăn nói quá chớ, nhưng có đúng mầy muốn giết tao không?
Hai Còn gật:
- Đúng là tôi căm thù ông. Mấy lần ông đánh tôi thật vô lý. Nhưng với tôi thì sao cũng được. Có lần ông chỉ huy bọn lính đánh ông già tôi khi ông thân tôi và nhờ lính trao thuốc rê và giấy quyến cho tù cấm cố trong chuồng cọp. Thử hỏi, xin vô phép, cha sếp bị người ta đánh trước mặt sếp, sếp có dung tha không? Thú thật là từ lâu tôi rình cơ hội để mạng đổi mạng với sếp, tiếc rằng hôm nay tôi đuối sức nên cú độc chiêu cước của tôi không trúng đích với đầy đủ mười phần công lực. Bây giờ sếp cứ việc giết tôi theo đúng luật sát nhân giả tử...
Long im lặng thật lâu như suy nghĩ điều gì lung lắm. Bỗng hắn vụt nói:
- Khi đá tôi, anh quyết chí mạng đổi mạng, nghĩa là anh dám chết. Còn bây giờ anh còn dám chết nữa không?
Một câu hỏi hóc búa. Trả lời thế nào đây? Cái chết đã nắm chắc trong tay rồi, khiêu khích nó nữa có ích gì. Ở đời phải biết lúc nhu, lúc cương, sao cho được việc. Hai Còn đấu dịu:
- Sếp tâm lý quá! Đúng là khi tính mạng đổi mạng, tôi quyết chết. Giờ đây sếp còn sống nhăn mà mình chết thật vô lý quá. Vậy là mình thua một độ đến chết người. Bây giờ mà chết là đau lắm! Thú thật với sếp là tôi rất xấu hổ mà tự nhận là tôi cảm thấy sợ chết. Xin nói rõ hơn để tránh hiểu lầm. Tôi biết sợ chết từ khi thấy thái độ bình tĩnh của sếp. Nếu sếp để cho đám lâu la ào vô đánh tôi chết thì tôi chết mà hả dạ vì dám sống chết với một thằng tiểu nhân. Nhưng bây giờ sếp tỏ ra là người quân tử thì tôi thấy ân hận đã thí mạng cùi với một người có lương tri.
Đột nhiên Long cười:
- Anh lém lỉnh quá! Anh học tới lớp mấy vậy?
- Dạ tôi mới học hết trường làng.
- Nếu anh học cao hơn thì tài hùng biện của anh còn nguy hiểm tới chừng nào! Anh quả xứng với biệt danh “Cọp Phú Lợi". Nghe nói tướng Nguyễn Văn Là, sếp của chúng tôi đặt tên đó cho anh phải không? Thú thật tôi có cảm tình với anh đó !
Để chứng minh lại nói, Long bước tới mở còng cho Hai Còn.
Hai Còn nhìn Long với vẻ kinh ngạc. Hai tay anh tê vì còng số 8 siết chặt. Anh kéo áo chùi máu trên mặt:
- Cám ơn sếp đã tử tế với tôi. Nhưng tôi vẫn thắc mắc... Đáng lẽ sếp phải đối xử với tôi khác... Đằng này sếp làm tôi khó nghĩ...
Long cười thích thú:
- Anh thắc mắc việc tôi phân biệt đối xử anh với những người tù khác hả? Có gì khó hiểu đâu ! Tại sao tôi không giết anh mà lại đối xử tử tế với anh? Đó là vì anh là người tù duy nhất mà tôi nể trọng. Còn tại sao tôi khinh thường và tàn nhẫn với những người tù khác? Tại vì đa số họ sợ chết. Bởi sợ chết cho nên họ hèn đi, mình thấy họ khúm núm mà phát ghét. Cũng vì phát ghét mà hành hạ cho sướng tay !
Thật là điều lạ tai Hai Còn mới nghe lần đầu. Té ra kẻ nào dám chết thì không chết, cũng như ra trận, tay nào xông xáo đi đầu lại không sao, còn kẻ lánh né đằng sau lại dính đạn. Trên chiến trường, Hai Còn có lạ gì chuyện đó. Còn đây là Côn Đảo, kẻ dám chết cũng nhiều lắm mà chỉ có anh là trường hợp duy nhất may mắn được gặp kẻ hiếm có.
Long nói thêm:
- Tôi thích anh tánh gan dạ, bất phục tùng, đám chết hơn chịu nhục. Tôi thành thật quý mến anh, mặc dù tôi với anh là hai kẻ thù...
Hai Còn tranh thủ:
- Trước đây vài phút, tôi cũng nghĩ như sếp, tức chúng ta là hại kẻ thù. Nhưng bây giờ tôi đổi ý. Tôi là Việt cộng có lý tưởng đánh Mỹ-Thiệu giải phóng quê hương. Cái đó rõ rồi. Nhưng còn sếp thì sao?
Long nhìn Hai Còn như khuyến khích. Hai Còn nói:
- Tôi biết có nhiều người theo quốc gia không vì lý tưởng mà vì nhiều lý do như sợ gian khổ mà không ra bưng kháng chiến, cũng có người bị bắt lính, chọn ngành cảnh sát, công an làm lính kiểng để tránh ra chiến rường. Rồi thì ngày một ngày hai, ngành nào theo ngành ấy, như ông bà mình nói “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài". Cái cốt lõi của con người dù ở bên này hay bên kia đều do cái tâm mà trở thành người tốt với kẻ xấu. Tôi không rõ nguyên nhân nào sếp theo nghề giám thị, nhưng trong cách đối xử với tôi đêm nay, tôi thấy cái tâm của xếp còn trong sáng lắm. Cho nên tôi không còn xem sếp và tôi là hai kẻ thù như trước đây.
- Nói hay lắm! Thưởng điếu thuốc Salem! - Long đưa thuốc cho Hai Còn rồi quẹt lửa châm.
Hai Còn hít khói thơm bật cười. Long hỏi:
- Anh cười gì?
- Tôi cười cái may của tôi. Trước hết là được sếp mời thuốc. Thứ hai là sếp chỉ quẹt cho tôi một diêm là cháy ngay, còn khi nãy, sếp phải quẹt tới ba cây diêm mới đốt được điếu thuốc của sếp. Có phải là tôi hên không? Hút thuốc thơm mà đứng thì mất ngon. Xin phép sếp cho tôi ngồi.
- Thì anh cứ ngồi ! Nãy giờ mải mê nghe anh nói mà tôi quên mời anh ngồi. Thật là vô lễ quá.
Hai người hút thuốc, thấy trong lòng thơi thới. Long nhìn đồng hồ, dõng dạc ra lệnh:
- Về!
Long đi ngay lại xe Honda nổ máy, quay lại bảo Hai Còn:
- Anh lên xe đi với tôi!
- Thưa sếp tôi đi bộ về khám được.
Long đưa tay ngoắt:
- Không phải về khám mà về nhà tôi chơi.
Hai Còn chưa tin hai tai mình thì Long quanh xe lại sát bên cho Hai Còn leo lên:
- Lên xe về nhà tôi chơi cho biết.
Nhà cũng gần, vài phút là tới, Long giới thiệu người tù mặt mày còn sưng và tím bầm với vợ:
- Bạn của anh đó, nấu cơm nhiều nghe.
Xin tạm kết chuyện người tù không sợ chết đã chinh phục được tên giám thị ác ôn Long như thế đó. Đúng là chân lý: Dám bước qua cái chết để mà tìm được cái sống - mà cái sống vinh quang, cái sống trong chiến thắng mới là tuyệt vời.