15 năm đã qua, tính từ ngày 2 tháng 9 năm 1965 đến ngày 2 tháng 9 năm 1980.
Trong khoảng thời gian ấy, đã có biết bao lớp cán bộ, chiến sĩ gia nhập đội ngũ chiến đấu của sư đoàn SaoVàng, và cũng đã có biết bao người con ưu tú vĩnh viễn nằm lại trên những miền đất mà sư đoàn đã gắn bó từ Quảng Ngãi, Bình Định, Phan Rang, Bà Rịa, Vũng Tàu đến Lạng Sơn - phần đất địa đầu Tổ quốc.
Có thể nói 15 năm qua là 15 năm sư đoàn liên tục chiến đấu như một chiến dịch kéo dài mà sự ngừng nghỉ chỉ có tính chất tạm dừng giữa hai trận đánh lớn. Ngày sư đoàn ra đời cũng là ngày sư đoàn bước vào đánh Mỹ, và cứ như vậy, "quanh năm khẩn trương, bốn mùa là chiến dịch" cho tới ngày 5 tháng 3 năm 1979, ngày quân Trung Quốc xâm lược thất bại phải rút chạy khỏi biên giới phía bắc của Tổ quốc.
Đó là một chặng đường chiến đấu đầy hy sinh, gian khổ và chiến thắng vẻ vang. Sư đoàn thường xuyên chiến đấu ở những địa bàn trọng điểm, hiểm yếu, những địa bàn địch dốc sức đánh chiếm, ta quyết tâm bảo vệ. Đặc điểm ấy đã biến khu vực hoạt động của sư đoàn thành khu vực luôn luôn nóng bỏng, ác liệt.
Trong những điều kiện như vậy, sư đoàn hết sức chú trọng quán triệt và xây dựng lòng tin vào đường lối chính trị, đường lối quân sự của Đảng, tin vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng cho mọi cán bộ, chiến sĩ. Trong người chiến sĩ nào cũng chứa đựng những tiềm năng lớn, những phẩm chất cao quý, điều quan trọng là phải biết khơi dậy những tiềm năng, những phẩm chất ấy, biến chúng thành hành động cụ thể, thành sức mạnh. Tầm vóc người chiến sĩ được nâng lên khi nhận thức sâu sắc mục tiêu lý tưởng mà Đảng và Bác Hồ đã đem lại cho mình.
Mặt đối mặt thường xuyên với kẻ thù, sư đoàn đã giáo dục tốt những vấn đề về bản chất như lý tưởng chiến đấu cho độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội, về đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp một mất một còn, thái độ đối với cái sống và cái chết "sống kiên cường, bất khuất, chết anh dũng, vẻ vang"; về tình đồng chí, đồng đội, tình quân dân ruột thịt... Đó là những vấn đề rất cơ bản để chiến sĩ tự xây dựng cho mình một bản lĩnh chính trị vững vàng, một ý chí chiến đấu sắt đá, trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, không khuất phục, không chùn bước trước bất kỳ đối tượng kẻ thù nào, bất kỳ khó khăn, gian khổ nào. 15 năm qua, với những năm tháng chiến đấu cực kỳ ác liệt, hết lòng vì nhân dân, vì sự nghiệp giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, sư đoàn đã có gần hai vạn cán bộ, chiến sĩ anh dũng hy sinh. Sự cống hiến lớn lao và hy sinh cao cả ấy là biểu hiện của phẩm chất và khí tiết cách mạng của cán bộ chiến sĩ sư đoàn, là những tấm gương sáng chói cho các thế hệ trong sư đoàn noi theo.
Bồi dưỡng phẩm chất, khí tiết cho chiến sĩ, bao giờ sư đoàn cũng gắn liền với việc bồi dưỡng nâng cao nhận thức về nhiệm vụ, phương châm hoạt động, nâng cao trình độ chiến thuật, kỹ thuật. Tất cả những mặt mạnh, mặt yếu của địch cũng như ưu điểm, nhược điểm của đơn vị đều được phân tích một cách khách quan. Địch mạnh hay yếu, có đánh thắng được không, đánh bằng cách nào, v.v. là những vấn đề luôn được thảo luận kỹ lưỡng không chỉ trong công tác chỉ huy - tham mưu mà còn là những nội dung quan trọng của công tác Đảng, công tác chính trị. Những ngày đó, một câu hỏi được nhắc đi nhắc lại thường xuyên là: Tổ chức, huấn luyện, giáo dục như vậy đã đánh thắng chưa?. Số lượng đảng viên, đoàn viên, cán bộ, số lượng nòng cốt và sức khỏe của đơn vị đã bảo đảm chiến thắng chưa? Chuẩn bị đến mức nào, hạ quyết tâm và báo cáo lên cấp trên mức đó một cách nghiêm túc, chuẩn xác. Quan điểm đánh giá khả năng và sức chiến dấu của sư đoàn bao giờ cũng so với nhiệm vụ chứ không so với thời gian trước đó. Bởi vậy trước khi xuất quân, cơ quan lãnh đạo, người chỉ huy nắm khá chắc khả năng chiến thắng. Có thể nói, những năm qua, công tác chính trị, tư tưởng như công việc gieo hạt, kiên nhẫn tích lũy, kiên nhẫn vun trồng cho những vụ mùa thắng lợi hết năm này đến năm khác.
Đối với sư đoàn Sao Vàng, một bài học sâu sắc trong lãnh đạo và chỉ huy là việc nhạy bén tìm hiểu tình hình chung để có phương hướng giáo dục đơn vị về nhận thức tư tưởng, từ đó đề ra phương thức hoạt động và cách đánh phù hợp với yêu cầu mới của chiến trường trong từng thời kỳ.
Lịch sử của sư đoàn Sao Vàng là lịch sử chiến đấu tiêu diệt địch, giải phóng nhân dân, cùng nhân dân chiến đấu tiêu diệt địch, giành quyền làm chủ. Đó vừa là mục tiêu chính trị vừa là nhiệm vụ quân sự, luôn luôn gắn chặt với nhau.
Trong kháng chiến chống Mỹ, là một đơn vị hoạt động ở vùng sâu, địch, ta xen kẽ, sư đoàn trong cùng một lúc phải thực hiện hai nhiệm vụ lớn: Vừa kiên định phương hướng xây dựng và tác chiến của một sư đoàn chủ lực, đánh tập trung hiệp đồng binh chủng, vừa linh hoạt sử dụng lực lượng nhỏ kết hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang và lực lượng chính trị của địa phương, xây dựng, củng cố và phát triển cơ sở chính trị, vũ trang tại chỗ; vừa làm nhiệm vụ trên một hướng chiến trường, hiệp đồng với các chiến trường khác của quân khu, vừa làm nhiệm vụ đối với phong trào của địa phương.
Trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, sư đoàn có nhiệm vụ cùng quân dân địa phương lập thế trận phòng thủ vững chắc chống bọn xâm lược bằng chiến đấu hiệp đồng binh chủng để bảo vệ nhân dân, bảo vệ Tổ quốc.
Gắn bó với nhân dân, với đảng bộ và chính quyền địa phương, kết hợp tiến công của sư đoàn với tiến công và nổi dậy của các lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương để chiến đấu thắng lợi là truyền thống, là sức mạnh của sư đoàn Sao Vàng. Điều đó chứng tỏ cán bộ, chiến sĩ sư đoàn đã quán triệt sâu sắc và vận dụng thành công đường lối chiến tranh nhân dân, tư tưởng tiến công tiêu diệt địch để làm chủ, làm chủ để tiêu diệt địch của Đảng với phương châm hai chân, ba mũi, ba vùng trong những điều kiện luôn luôn phải đối đầu với những kẻ địch có quân đông hơn, được trang bị hiện đại hơn, với nhiều âm mưu, thủ đoạn quân sự, chính trị thâm độc, xảo quyệt.
Lịch sử của sư đoàn còn phản ánh rõ nét ý thức chấp hành nghiêm chỉnh mọi mệnh lệnh và hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. 15 năm qua, vào Nam ra Bắc, lên biên giới xuống đồng bằng, khi trụ bám lâu dài ở một địa phương, lúc cơ động chiến dịch, chiến lược, khi tác chiến độc lập, lúc tác chiến tập trung trong đội hình quân đoàn, quân khu... nhiệm vụ nào, mệnh lệnh nào, điều kiên nào, sư đoàn cũng chấp hành triệt để, phấn đấu hết sức mình, càng đánh càng trưởng thành, càng thắng lớn.
Về mặt tác chiến, sư đoàn đã đánh thắng nhiều đối tượng kẻ thù: quân xâm lược Mỹ, quân ngụy Sài Gòn, quân Nam Triều Tiên và quân Trung quốc xâm lược.
Xuất phát từ tương quan lực lượng ta, địch, từ đặc điểm cụ thể của chiến trường, trong lịch sử chiến đấu của mình, sư đoàn đã vận dụng thành công những phương thức hoạt động khác nhau và nhiều hình thức chiến thuật thích hợp.
Thời kỳ đầu đánh Mỹ (1965- 1968), khi địch đang âm mưu "tìm diệt" ta, sư đoàn nhận thấy phòng ngự giữ đất sẽ dẫn đến thất bại và bị tiêu diệt, chỉ có tích cực tiến công, liên tục tiến công địch mới có thể tồn tại và chiến thắng. Từ đó, chiến thuật vận động tiến công đã được sư đoàn vận dụng một cách phổ biến.
Khi quân số bị hao hụt nhiều, vũ khí bị thiếu thốn nghiêm trọng, khi đường tiếp tế lương thực, thực phẩm bị phong tỏa, ngăn chặn, để tồn tại và chiến thắng, sư đoàn cùng lực lượng địa phương đã vận dụng phương thức tập trung, phân tán linh hoạt đánh nhỏ, diệt kẹp phá kèm, vận dụng chiến thuật đặc công, lấy ít đánh nhiều, lấy tinh nhuệ thắng ô hợp, duy trì thế tiến công của mình và đã thu được nhiều thắng lợi.
Khi đã buộc địch lùi vào thế phòng ngự, sư đoàn kết hợp vận dụng các chiến thuật tập kích hiệp đồng binh chủng, bao vây tiến công liên tục và vận động tiến công để tiêu diệt địch trong công sự vững chắc, tiêu diệt quân giải tỏa, ứng cứu nên đã đập vỡ từng mảng hệ thống phòng thủ của địch bằng các điểm tựa, chi khu, quận ặy, căn cứ lớn.
Điều đáng kể là trong các thời kỳ lịch sử, sư đoàn luôn phải đương đầu với lực lượng địch đông gấp bốn, năm lần, có khi tới tám, chín lần. Trước so sánh lực lượng chênh lệch ấy, sư đoàn đã sử dụng nhuần nhuyễn, có hiệu quả nhiều hình thức tác chiến, buộc địch phải bị động đối phó với những cách đánh linh hoạt, luôn luôn thay đổi của sư đoàn.
Những năm qua, đánh điểm, diệt viện, vận động tiến công kết hợp chốt là các hình thức tác chiến được Sư đoàn sử dựng phổ biến và thành công nhất. Hầu như chiến dịch nào địch cũng nắm được ý định đó nhưng chúng không sao khắc phục nổi trước nghệ thuật nghi binh, chọn khu vực và điểm quyết chiến linh hoạt, mưu trí của sư đoàn.
Nghi binh chiến dịch, nghi binh chiến thuật và tận dụng mọi sai lầm của địch trong đánh điểm diệt viện là một vấn đề luôn được sư đoàn chú ý. Không những dùng nghi binh làm cho địch nhận định sai mà còn biết thúc đẩy sai lầm của địch tới độ chín muồi, đưa chúng vào thế bị động, mất phương hướng.
Phương thức sử dùng lực lượng tập trung, phân tán linh hoạt được sư đoàn coi là một nghệ thuật trong điều kiện và hoàn cảnh hoạt động của mình. Tập trung đánh trận tiêu diệt lớn, địch chưa kịp đối phó, các đơn vị đã phân tán nhiều hướng, kéo chúng ra theo để tiêu diệt từng bộ phận, ệao điều kiện để sư đoàn tổ chức những trận đánh khác, đợt hoạt động khác.
Trong tác chiến tập trung, sư đoàn chủ yếu dựa vào trình độ tổ chức chỉ huy của cán bộ, khả năng chiến đấu của các đơn vị, năng lực chiến đấu của chiến sĩ, chứ không dựa vào điều kiện quân số, vũ khí, đạn dược nhiều, kể cả khi sư đoàn có đủ cơ sở vật chất như đợt đánh quân Trung Quốc xâm lược. Khi loạt động phân tán, các đơn vị trong sư đoàn bao giờ cũng giữ đúng phong thái chiến đấu của một đơn vị chủ lực và không hoạt động phân tán triền miên.
Điều đó giải thích vì sao, mặc dù có khi sư đoàn phân tán tới đại đội, trung đội trên phạm vi một đến hai tỉnh, nhưng khi trở lại đánh tập trung trung đoàn, sư đoàn, các đơn vị vẫn chiến đấu tốt, làm cho kẻ địch luôn bị bất ngờ.
Cũng như các đơn vị chủ lực khác, mọi hoạt động, mọi chiến công của sư đoàn đều gắn liền với hoạt động của chiến trường chung, của các đơn vị bạn. Điều đó càng có ý nghĩa và cần thiết đối với những đơn vị hoạt động vùng sâu, bốn bề là địch. Sư đoàn Sao Vàng đã biết tận dụng thời cơ chung của chiến trường, tạo nên thời cơ trực tiếp cho mình để giành thắng lợi là một thành công đáng kể. Đó là kết quả của quá trình theo dõi, phân tích, phán đoán đúng đắn địch, ta, động viên được sự nỗ lực cao nhất của mọi cán bộ, chiến sĩ trong sư đoàn ở những giai đoạn có lợi, những thời điểm quyết định mà thắng lợi trong các chiến dịch Xuân - Hè 1971, Xuân 1972, Xuân 1975 của sư đoàn là những biểu hiện cụ thể.
Liên tục chiến đấu là một điểm nổi bật nhất của sư đoàn Sao Vàng. Trong 10 năm chống Mỹ, sư đoàn đã đánh hơn 5.500 trận lớn nhỏ, bình quân mỗi ngày hai trận. Trong 17 ngày đêm đánh quân Trung Quốc xâm lược sư đoàn đã đánh hơn 100 trận, bình quân mỗi ngày trên năm trận. Trước thực tế các đối tượng tác chiến của sư đoàn bao giờ cũng đông hơn gấp nhiều lần về quân số và trang bị kỹ thuật, chúng luôn luôn bày mưu tính kế để tiêu diệt, đánh gục sư đoàn, từ đó diệt luôn phong trào cách mạng của địa phương, xâm chiếm lãnh thổ. Để tồn tại và chiến thắng, điều tất yếu được sư đoàn khẳng định là phải liên tục chiến đấu và kiên định tư tưởng cách mạng tiến công, tích cực tiến công, tiến công quân địch, tiến công vào khó khăn, gian khổ, tiến công những tư tưởng tiêu cực, bàn lùi, kiên quyết trụ bám chiến trường quần nhau với địch, lần lượt đánh bại chúng.
Liên tục chiến đấu đã tạo cho cán bộ chiến sĩ trong sư đoàn một phong cách: bất cứ thời điểm nào, bất kỳ ở đâu cũng luôn luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. Đánh trận trước đã nghĩ tới trận tiếp theo, đồng thời luôn luôn tranh thủ thời gian xây dựng đơn vị và góp sức xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang của địa phương.
Vừa chiến đấu, vừa xây dựng, xây dựng ngay trong chiến đấu, nét đặc trưng có tính truyền thống của sư đoàn chính là bắt nguồn từ thực tế yêu cầu liên tục chiến đấu đó. Các mặt yếu kém của đội ngũ cán bộ, đảng viên đơn vị cơ sở bao giờ cũng được phát hiện và khắc phục kịp thời. Hầu hết cán bộ trong sư đoàn đều trưởng thành trong đơn vị, từ sự thu hoạch và tích lũy từng bước của bản thân qua chiến đấu của đơn vị, của chiến trường. Điều đó cắt nghĩa vì sao ở sư đoàn, đoàn kết trên dưới, đoàn kết với nhân dân là sự gắn bó không chỉ bằng lý trí mà bằng cả lòng yêu thương đùm bọc nặng nghĩa, nặng tình.
Từ những nỗ lực chiến đấu và xây dựng mà sư đoàn có khả năng bám chắc chiến trường; bám chắc trận địa trong mọi điều kiện, mọi hoàn cảnh. Bám dân, bám đất trở thành lẽ sống của từng cán bộ, đảng viên, từng chiến sĩ trong việc hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu, đánh bại mọi kẻ thù.
Liên tục chiến đấu, bám chắc chiến trường đã rèn luyện cho mọi cán bộ, chiến sĩ đức tính cần kiệm, nhẫn nại, tự lực, tự cường, không trông chờ, dựa dẫm vào trên. Ngay từ ngày ra đời, sư đoàn đã thành lập hàng loạt xưởng, trạm sửa chữa, sản xuất vũ khí, thuốc men. May quần áo, sản xuất lương thực... Tự lực, tự cường, cần kiệm, nhẫn nại trở thành ý thức, thành truyền thống của mỗi đơn vị trong sư đoàn.
Là một đơn vị hoạt động vùng sâu, hơn ai hết, các chiến sĩ hậu cần là những người hoạt động rộng nhất, sâu nhất, bám trụ dai dẳng nhất. Thời kỳ đó đi lấy hàng cũng là đi chiến đấu. Sự ác liệt trên mặt trận hậu cần không thua kém bao nhiêu so với ác liệt của một trận đánh, một đợt hoạt động. Mọi cơ sở lương thực, thực phẩm, quân trang, quân dụng của sư đoàn đều ở trong dân, trong các thôn ấp địch còn đang kiểm soát. Gắn bó với hậu cần sư đoàn là các chiến sĩ kinh-tài tỉnh, huyện. Họ vận động nhân dân đóng đảm phụ, móc nối các nguồn hàng từ tay địch, từ các thị xã và thành phố. Hậu cần trong nhân dân, nhưng hậu cần cũng còn nằm ngay trong các căn cứ địch. Trong từng trận đánh, từng đợt hoạt động, lúc nào sư đoàn cũng tận thu mọi phương tiện, cơ sở vật chất của địch để bồi dưỡng sức mình. Nhờ vậy, các đơn vị pháo 105, 155 lần lượt ra đời, đánh dấu bước phát triển đáng kể của lực lượng pháo binh sư đoàn. Công lao của những chiến thắng lớn tùy thuộc vào khả năng lãnh đạo, chỉ huy, tùy thuộc vào lòng dũng cảm, mưu trí của các chiến sĩ, nhưng cũng còn tùy thuộc vào công tác hậu cần mà trên mặt trận này, đối với sư đoàn Sao Vàng, hậu cần nhân dân bao giờ cũng giữ vai trò then chốt. Trong những năm đánh Mỹ, đối với sư đoàn Sao Vàng, nguồn cung cấp chính về ăn, mặc là do nhân dân các địa phương sư đoàn hoạt động, còn sức người và vũ khí, đạn dược chủ yếu do hậu phương lớn chi viện. Hai nguồn cung cấp vô tận đó là cơ sở vững chắc để sư đoàn tồn tại, trưởng thành và chiến thắng.
Những chặng đường vừa qua của sư đoàn là một quá trình "vượt qua mọi thử thách quyết liệt, khó khăn, gian khổ, lập nhiều chiến công oanh liệt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ"1 (Chú thích 1. Trích tuyên dương của Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày 8 tháng 9 năm 1975). Quá trình đó đã xây dựng nên ở sư đoàn truyền thống: "Trung dũng kiên cường, bám đất, bám dân, tự lực tự cường, đoàn kết, chiến thắng".
15 năm đã trôi qua, lịch sử sư đoàn đã sang trang mới. Những nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới đang chờ đợi sức vươn lên của sư đoàn. Kẻ thù mới, bọn phản bội bành trướng, bá quyền Trung Quốc mà sư đoàn cùng các lực lượng vũ trang bạn và nhân dân các tỉnh biên giới đã đọ sức thắng lợi keo đầu còn nhiều âm mưu đen tối với Tổ quốc ta, dân tộc ta. Cùng với toàn quân và toàn dân, nghĩa vụ thiêng liêng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa của sư đoàn rất vinh quang nhưng cũng rất nặng nề.
Trong kháng chiến chống Mỹ, sư đoàn được Đảng và nhân dân giao phó nhiệm vụ đánh bại kẻ thù ở địa bàn Bình Định Quảng Ngãi, một trong những địa bàn trọng yếu của Khu 5. Trong cuộc chiến tranh chống quân Trung Quốc xâm lược, sư đoàn lại vinh dự nhận nhiệm vụ đánh địch ở Lạng Sơn, một hướng chiến lược trọng yếu của biên giới phía bắc Tổ quốc. Tham gia hai cuộc chiến tranh, sư đoàn đều đã hoàn thành tốt nhiệm vụ.. Đó là cơ sở là điều kiện để cán bộ, chiến sĩ sư đoàn tin tưởng vững chắc vào chặng đường chiến dấu tiếp theo của mình. Tuy vậy, các chiến sĩ cũng hiểu sâu sắc rằng truyền thống tự nó không làm nên chiến thắng và lịch sử luôn luôn phát triển.
Cùng với sự lớn mạnh của toàn quân, lực lượng của sư đoàn giờ đây hùng hậu hơn bất cứ thời kỳ nào trước đây với tuổi 15 đầy sức sống, với truyền thống vẻ vang, theo phương hướng xây dựng sư đoàn thành một đơn vị chính quy hiện đại; vững mạnh toàn diện, toàn thể cán bộ, chiến sĩ trong sư đoàn nguyện đoàn kết một lòng, huấn luyện giỏi, sẵn sàng chiến đấu cao, luôn luôn mài sắc cảnh giác, quyết cùng quân đến cả nước đánh thắng bất kỳ đội quân xâm lược nào, ở bất kỳ vùng địa bàn nào, nếu một lần nữa chúng dám liều lĩnh xâm phạm lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Hà Nội. 1-1981 - 9-1983
HẾT